In De Heimanshof vind je bij het zitje achter het informatiecentrum de Voodoolelie (Sauromatum venosum), de grote broer van de gevlekte Aronskelk die even verderop in het bos staat.
Geen inheemse plant
De Voodoolelie is een vreemde verschijning in een heemtuin omdat deze uit Afrika en Azië komt. Als we hem daar willen laten staan, moet er een verhaal bij. Diederik Smilde onderzoekt de aantrekkingskracht van deze plant op wetenschappelijke onderzoekers.
Bloemspil warmt op; hoe?
Aronskelken hebben een karakteristieke bloem met een spilvormige bloeiwijze, rondom omhuld door een spitse schede. De beroemde Franse natuuronderzoeker Lamarck ontdekte al in 1777 dat de bloemspil tijdens het begin van de bloei warmer wordt. Lamarck concludeert dat dit komt door ‘levenskracht’, of élan vital.
Over de Aronskelkfamilie
In de Geïllustreerde Flora van Nederland, van Heimans, Heinsius en Thijsse van 1909 wordt uitgelegd hoe de inrichting van de bloem is gericht op een levensfunctie: “men neemt aan dat er kruisbestuiving tot stand komt door het bezoek van motmugjes, die langs de gladde wand in de bloemschede vallen en een nacht gevangen blijven, soms bij honderden”. Ook Sauromatum venosum wordt genoemd in deze Nederlandse Flora, waarin veel meer exoten een plaatsje kregen. De naam Voodoolelie is van later datum.
Ontdekking van de stof die tot opwarming aanzet
De Amsterdamse onderzoeker Van Herk gebruikt Sauromatum venosum voor biochemische experimenten. Hij ontdekt in 1937 dat een extract uit de spil kan worden gebruikt om de plant aan te zetten tot opwarming. Hij veronderstelt dat dit een oplosbare chemische stof is, maar kan deze stof niet isoleren en op naam brengen.
De Nederlandse Amerikaan Meeuse pakt het onderwerp weer op in Seattle. Hij ontdekt dat de plotselinge opwarming van Sauromatum venosum niet plaatsvindt bij permanente belichting, maar wel bij permanente verduistering. De trigger lijkt dus in het duister gevormd te worden. Ook Meeuse kan de trigger niet isoleren. Pas in 1987 wordt ontdekt dat salicylzuur de trigger is, door een leerling van Meeuse. Salicylzuur blijkt ook het immuunsysteem van planten te triggeren. Dat kan geen toeval zijn. Salicylzuur, tot dan toe alleen bekend als medicijn, blijkt een vitale functie te hebben in het hele plantenrijk. Je mag het een plantenhormoon noemen.
Als ik de Voodoolelie zie verwonder ik me over de gevolgen van verwondering.
Ruik de Voodoolelie (of niet)
Er is nog altijd onenigheid over de vraag of de geur van de Voodoolelie aangenaam is of niet. Volgens Meeuse valt het best mee met die zogenaamde poepgeur, maar misschien was deze man na jarenlange omgang met deze plant niet meer objectief.
Je zou het ook aan gewone mensen moeten vragen. Dat is een goede reden om onze Voodoolelie voorlopig nog te behouden, tot de volgende bloei, in de zomer, om tien uur ’s ochtends.